بیانیه انجمن روانپزشکی کودک و نوجوان ایران در مورد حوادث اخیر
متأسفانه در هفته های اخیر شاهد بروز حوادث دردناک و اعتراض هایی هستیم که بخش زیادی از افراد درگیر در آن را نوجوانان و جوانان تشکیل میدهند. از آنجایی که فضای فعلی حاکم بر جامعه میتواند اثرات منفی شدیدی بر سلامت روان کودکان، نوجوانان، جوانان و خانوادها داشته باشد، انجمن روانپزشکی کودک و نوجوان ایران، با توجه به رسالتی که در ارتقای سلامت روان این گروه سنی و پیشگیری از آسیب های مربوطه دارد، ضمن ابراز همدردی با خانواده های عزیزان از دست رفته، نکاتی را به مسئولان و خانواده ها یادآوری میکند:
۱) بر اساس پژوهش های علمی و اجتماعی، رشد و تکامل دوران کودکی و نوجوانی و سالهای گذر از نوجوانی به بزرگسالی تحت تأثیر عوامل متعددی از جمله بحرانها و استرسهای اجتماعی قرار میگیرد که میتواند به شکل گیری شخصیت و هویت این نسل آسیب بزند. به همین دلیل در کشورهای توسعه یافته تقریباً تمام نهادها و سازمانها بر اساس برنامههای مشخصی موظفند که تا حد امکان شرایط را برای رشد و تکامل سالم کودکان و نوجوانان فراهم کنند، موضوعی که به نظر میرسد در کشور ما در دهه های گذشته تا اندازه زیادی مغفول مانده است. به علاوه، بحرانهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی متعدد، همه گیری کرونا و بحران اجتماعی اخیر، سالهاست که فضای پر استرسی را برجامعه حاکم کرده است. این موارد در کنار ناکافی بودن برنامه های حمایتی، برخی تبعیض ها و کم توجهی به نیازهای این نسل … از جمله عواملی هستند که نارضایتی این گروه سنی را افزایش میدهند.
۲) گذار از وابستگی کودکی به استقلال بزرگسالی معمولاً با استقلال مادی و فکری، یافتن، تثبیت شغل و تشکیل خانواده مشخص میشود. طولانی شدن این دوره به دلیل نبود فرصتهای شغلی مناسب یا بیکاری، نبود امکان ازدواج و تشکیل خانواده و … به شدت استرس زا است. دسترسی گسترده نوجوانان به فناوری های ارتباطی و شبکه های اجتماعی به عنوان یک ضرورت اجتناب ناپذیر زندگی، امکان مقایسه با نمونه های ایده آل یا ایده آل نما در سطح جهانی را برای آنان فراهم میکند و امید به آینده را کاهش میدهد که میتواند بر میزان نارضایتی و رفتارهای اعتراضی بیفزاید.
۳) نیاز به استقلال، خودمختاری، دیده شدن و مشارکت در امور اجتماعی از نیازهای اساسی دوران نوجوانی است. اگر به این نیازها توجه نشود، امکان بروز احساس رها شدگی و بیگانگی افزایش مییابد، حس اینکه فرد بازیگر اصلی زندگی خودش نیست. مقاومت در برابر جوانگرایی و استفاده کمتر از ظرفیت، استعدادهای جوانان و نخبگان در بسیاری از مراکز و سازمان ها از دلایل بروز نارضایتی و سرخوردگی این نسل است.
۴) دولت ها نیز مانند والدین باید تفاوتهای بین نسلی را بپذیرند تا پیشرفت و پویایی جامعه ادامه داشته باشد. برقراری فضای گفتگو و تعامل برای درک این دیدگاه ها نیازمند شنیدن عقاید، اجازه نقد دادن و اجتناب از تحمیل عقاید است. اعتراض مسالمت آمیز نوجوانان و جوانان نشان دهنده حس مسئولیت پذیری و تمایل به مشارکت در مسائل اجتماعی است. از این فرصت میتوان برای شنیدن نگرانیها، درک عقاید، جلب مشارکت و برنامه ریزی برای بهبود شرایط استفاده کرد.
۵) رفتار و شخصیت افراد با الگوبرداری از افراد مهم زندگی ساخته میشود. امروزه بسیاری از نهادهای آموزشی و رسانه های رسمی اغلب بر نقش منفی فضای مجازی و هشدار در مورد الگوبرداری در این فضا تأکید دارند، در حالی که برای پیشگیری از این تأثیرات منفی مسئولان جامعه باید در عمل الگوهای مثبت و به روز از مصادیقی مانند: صداقت، شفقت، رعایت حق دیگران، عذرخواهی، مسئولیت پذیری و اجتناب از خشونت … ارائه کنند و در عین حال بر روش های درست بهره گیری از امکانات ارتباطی و اجتماعی تأکید نمایند.
۶) وجود اعتماد در رابطه میان نوجوانان، جامعه احساس امنیت و رضایت ایجاد میکند. اطلاع رسانی درست و شفاف، مراقبت و حمایت، ایجاد فضای گفتگو و در مقابل اجتناب از برچسب زنی، فرافکنی و … از جمله عواملی هستند که باعث شکلگیری اعتماد در روابط میان مردم و مسئولان میشود. مطالعات جهانی نشان میدهد که یکی از شاخصهای مهمِ وجود رضایت و خشنودی در جامعه، اعتماد مردم به رفتار پلیس است. مجرمانگاری بخش زیادی از افراد جامعه و برخوردهای خشن از جمله عواملی هستند که میزان اعتماد به پلیس را کاهش میدهند.
۷) وجود فضای خشونت، به سلامت روان همه افراد جامعه آسیب میزند و اتخاذ راهبردهای رادیکال نظیر دوقطبی سازی جامعه بر سر موضوعات خاصی این وضعیت را تشدید میکند. انعطافپذیری و در نظر گرفتن خواسته ها و نظرات طیف های مختلف فرهنگی و اجتماعی میتواند فضای تعامل را جایگزین تقابل کند.
۸) انجمن های علمی، نهادهایی هستند که میتوانند ظرفیت علمی ارزشمندی را در اختیار سیاستگذاران و تصمیمگیران برای بهبود شرایط فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و رفاهی جامعه قرار دهند. بنظر میرسد این ظرفیت از نظر مسئولان مغفول مانده است و در تدوین قوانین و تصمیم ها کمتر به نظر آنها توجه میشود.
در پایان مجدداً یادآور میشویم که تبعات سنگین این وقایع دامن همه افراد جامعه را میگیرد و آسیب های جبرانناپذیری به فرزندان این سرزمین وارد میکند. رسالت اصلی دولت، نهادهای حکومتی و سایر سازمان ها پیشگیری از تشدید و تداوم این شرایط و پیامدهای اسف بار آن است. به این منظور کاربرد راهکارهایی جهت کاهش سطح تنش و رفع خشونت در جامعه، تقویت فضای گفتگو و تحمل عقاید مختلف، نگاه به مسائل و موضوعات از دید نسل جوان، توجه بیشتر به مشارکت جوانان بهخصوص نخبگان جوان، ایجاد فرصتهای تحصیلی و شغلی عادلانه تر، توجه به نیازهای اقتصادی و اجتماعی خانواده ها و حمایت بیشتر از اقشار آسیب پذیر، ایجاد فضای نشاط و امید و … جهت افزایش سطح رضایت در جامعه ضرورت دارد. در این راستا، درخواستمان از مسئولان محترم این است که با کاربرد روش های مسالمت آمیز در برخورد با معترضان، آزادسازی نوجوانان و جوانان دستگیر شده در اعتراض ها، اطلاع رسانی شفاف و … به کاهش آسیب ها کمک کنند.
هیأت مدیره انجمن روانپزشکی کودک و نوجوان ایران
۱۹ مهر ۱۴۰۱
برای داشتن این بیانیه کلیک کنید: بیانیه انجمن روانپزشکی کودک و نوجوان
